تحولات سیاسی منطقه باعث تغییر توازن در عرضه و تقاضای محصولات فولادی شد

 یادداشت کیوان جعفری طهرانی

روسیه و اوکراین همواره از جمله بزرگترین تولیدکنندگان محصولات چرخه زنجیره فولاد بوده اند. هر چند اوکراین بسیاری از زیرساخت های خود را به علت جنگ از دست داده اما روسیه همچنان در این زمینه پیشتاز است. دکتر کیوان جعفری‌طهرانی کارشناس ارشد بازارهای بین‌الملل در این یادداشت به اثر تحولات ژئوپلیتیک منطقه بر صنعت فولاد می پردازد.

تحولات ژئوپلیتیک منطقه بر صنعت فولاد تأثیرات بسزایی گذاشته است. جنگ روسیه و اوکراین باعث تغییر توازن در عرضه و تقاضای فولاد و محصولات چرخه زنجیره فولاد در کل جهان شده و طبیعتا بر روی کشور ما هم تأثیر شایان توجه خود را به جا نهاده است.

روسیه و اوکراین همواره از جمله بزرگترین تولیدکنندگان محصولات چرخه زنجیره فولاد بوده اند. هرچند اوکراین بسیاری از زیرساخت های خود را به علت جنگ از دست داده اما روسیه همچنان در این زمینه پیشتاز است. طبیعتا شرایطی که در منطقه ایجاد و به دنبال آن تحریم هایی که علیه روسیه اعمال گردید، موجب شده تا روسیه، سیاست متفاوتی را به لحاظ عرضه و صادرات محصولات فولادی در کل زنجیره فولاد از مواد اولیه بالا دستی مانند سنگ آهن، زغال سنگ، کنسانتره و گندله تا محصولات میانی و محصولات پایین دستی اتخاذ کند.

از پایان ماه دوم نبرد روسیه، تحریم ها شدت بیشتری یافت. روسیه برای مقابله با تحریم از تیم های بسیار متخصص در حوزه بین الملل استفاده کرده و با اتخاذ سیاست کاهش قیمت، بسیار موفق عمل کرد. هرچند که این موفقیت باعث کاهش سوددهی بنگاه های اقتصادی آن کشور شد، اما همچنان توانست حضورش را در بازار حفظ کند. این کشور حتی برای حفظ حضور خود در بازارهای خارجی، نه تنها در حوزه فولاد، بلکه در زمینه کل صادرات محصولات حاضر به پرداخت سوبسید نیز شده است. این سیاست موجب شد تا روسیه بتواند بازار را به دست بگیرد و با کاهش قیمتی که در بازار ایجاد کرد روی کلیه غول های تولیدکننده فولاد جهان از جمله چین و هند تاثیرگذار باشد.

در رابطه با چین اما موضوع متفاوت بود. روسیه صادرات محصولات میانی را با قیمت رقابتی به چین آغاز کرد و چین این محصولات میانی مانند شمش فولاد و اسلب را گرفت و نسبت به صادرات مجدد آن اقدام کرد. در شرایطی که چین درگیر موج جدید کرونا بود، روسیه موفق شد با تداوم حضور خود در بازار، حتی به بازارهای خاور دور نیز دست یابد.

در رابطه با ایران شاهدیم که بحث های متفاوتی مطرح است؛ از جمله بحث واردات محصولات فولادی روسیه به بازار ایران که نمی دانم اتفاق افتاده یا خیر؟ چراکه خبرهای ضد و نقیض زیادی در این رابطه عنوان شده؛ اما همین خبرها کافی بود که موجی از عدم اطمینان نزد خریداران ایجاد شود. به طوری که بازار سرمایه نیز به آن واکنش داد و حتی بنکداران و فعالان بازار آهن و فولاد نیز، هم برای فروش محصولات و هم برای خرید جدید با احتیاط برخورد کردند و این امر عملا باعث رکود نسبی در بازار شد. این رکود همچنان پا برجاست و همه امیدوارند که این مشکل ظرف یکی دو ماه آینده حل شود و چین با افزایش مصرف سرانه فولاد خود به حل این مشکل کمک کند. وضعیت چین به عنوان بزرگترین تولیدکننده و مصرف کننده جهان بر کل بازار فولاد تأثیرگذار است. در صورتی که چین بتواند از بحران اقتصادی و شیوع کرونا خارج شود، این امید وجود دارد که نقش مثبت خود را در بازار، حتی بازار صادراتی ایران و قیمت داخلی، نشان دهد.

محدودیت جهانی انرژی به جنگ روسیه و اوکراین باز می گردد. تحریم هایی که علیه روسیه اعمال شد، موجب گردید روسیه نتواند مقابله به مثل کند و از صادرات نفت، گاز و ال ان جی به اروپا ممانعت نماید. در اوایل جنگ تفاهمی میان روسیه و هند، روسیه و چین برای توسعه صادرات نفت اتفاق افتاد. حتی در رابطه با صادرات گاز به صورت ال ان جی به هند نیز مذاکرات زیادی انجام شد و طبیعتا این محدودیت انرژی حتی با حضور کشورهایی مثل قطر برای تأمین ال ان جی به اروپا و حتی خاور دور، همچنان پابرجاست. این کمبود انرژی در رابطه با موضوع نفت و گاز نیست و بر برق و ذغال سنگ نیز تأثیر گذاشته و کل صنعت انرژی جهان را دخیل کرده است. بیشترین لطمه کمبود انرژی بر اروپای شرقی به ویژه لهستان وارد شده است.

طبیعتا هرچه به سمت سرما برویم، بحران انرژی حادتر می شود. یکی از بحران های کمبود انرژی افزایش بیش از حد قیمت نفت است و این امر موجب شده حتی نرخ حمل و نقل دریایی و سوخت کشتی ها افزایش پیدا کرده و به دنبال آن هزینه جابجایی کلیه کالاها افزایش قابل توجهی یابد. پیش بینی اینکه این بحران کمبود انرژی تا چه زمانی ادامه دارد هنوز زود است؛ چرا که ما هنوز به اوج کمبود انرژی نرسیده ایم. تاریخ 24 فوریه که جنگ آغاز شد مصادف با پایان زمستان بود و طبیعتا هرچقدر به طرف سرمای هوا برویم بحران انرژی شدیدتر خواهد بود.

اگر اقتصاد روسیه و ایران، در همه زمینه ها توسعه یابد، باعث توسعه صنعت فولاد کشور نیز خواهد شد. البته نباید فراموش کنیم که عرضه محصولات فولادی روسیه در بازار ایران کار خطرناکی بود که امیدوارم ادامه پیدا نکند؛ اما نباید فراموش کرد که روسیه برای صادرات محصولات چرخه زنجیره فولاد به دنبال راه میانبری است و اگر این همکاری های نزدیک اتفاق بیفتد موجب توسعه صادرات محصولات فولادی کشور ما نیز خواهد شد.