مطالعات طرح جامع آلومینیوم و سناریوهای پیش رو

 در این راستا "آلومینیوم" از جمله فلزاتی بوده که به دلیل تعدد زمینه های مصرف از جمله حمل و نقل، صنایع بسته بندی غذایی و دارویی، انواع سازه ها، لوازم خانگی، خطوط انتقال برق، سلاح های نظامی، صنایع هوایی و دریایی به عنوان پرمصرف ترین فلز غیرآهنی در جهان شناخته شده است. تولید این فلز در ایران نیز در دهه چهل شمسی با راه اندازی شرکت آلومینیوم ایران با ظرفیت 45 هزار تن در سال آغاز و در سال 1351 اولین شمش آلومینیوم در کشور تولید شد.

پس از آن با راه اندازی شرکت های آلومینیوم المهدی، هرمزال ( آلومینیوم هرمزگان)، آلومینای ایران و سالکو( آلومینیوم جنوب)، ظرفیت اسمی تولید این محصول در کشور به 767 هزار تن در سال رسید. مطالعات طرح جامع آلومینیوم به منظور سیاستگذاری و تبیین استراتژی های کلان حوزه صنعت آلومینیوم، رفع چالش های موجود و ارتقاء جایگاه صنعت آلومینیوم تدوین شده تا امکان دستیابی به یک زنجیره متوازن فراهم شود. علاوه بر این، با برنامه ریزی مناسب و جامع تحقق حداکثر ارزش افزوده از زنجیره آلومینیوم امکان پذیر خواهد بود و میتواند بستری برای رسیدن صنعت آلومینیوم کشور به جایگاه شایسته خود در جهان و منطقه دست باشد.

در راستای ابلاغ برنامه های اجرایی نقشه راه معدن و صنایع معدنی و تکلیف سازمان ایمیدرو به تهیه طرح های جامع مس،آلومینیوم و سرب و روی و با در نظر گرفتن مفاد بند 38 تصویب نامه ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، دفتر مدیریت صنایع معدنی ایمیدرو از تیرماه 1399 با مشارکت تمامی دست اندرکاران و اخذ پیشنهادات کارشناسی ذینفعان، اقدام به تهیه لیست کاملی از شاخص‌های لازم و تهیه شرح خدماتی جامع به منظور انجام این مطالعات کرد و در پی آن با انتخاب شرکت مهندسی بین المللی فولاد تکنیک به عنوان مشاور انجام طرح جامع، فرایند این مطالعات آغاز شد و در حال حاضر مراحل پایانی خود را می گدراند.

محورهای اصلی این مطالعه شامل موارد زیر است:

● بررسی پیشینه مطالعات و نتایج آنها و روش شناسی مطالعات جدید

● جمع آوری داده های صنعت در جهان، کشورهای منتخب و ایران

● عارضه یابی چالش های صنعت در ایران

● معرفی سناریوهای صنعت و تحلیل وقوع هر یک از آنها

● ارزیابی اهداف و اولویت های واقعی صنعت آلومینیوم با توجه به اسناد بالا دستی و نظرات خبرگان

● طراحی مدل پویا برای دستیابی بهینه به اهداف صنعت

● تبیین استراتژی متنوع و ارائه برنامه های عملیاتی

مهمترین ابعاد تمایز این طرح به جامعیت و پویایی، شناسایی چالش های صنعت، بهره گیری از متدولوژی مناسب و متناسب، مطالعه کلان صنعت آلومینیوم در جهان و مدلسازی پویای صنعت باز می گردد.

توجه به مزیت های نسبی و رقابتی صنعت و نیز نگاه ویژه به محدودیت های پیشرو، همواره در حصول نتایج بهینه موثر بوده است. بر همین اساس سناریوهای توسعه در چارچوب سه سناریو اصلی (بدبینانه، محتمل و خوشبینانه) طبقه بندی شد و برای هر کدام از این سناریوها اهداف استراتژیک کیفی و همچنین اهداف کمّی اولیه در افق های 1404و 1409 مشخص شده است. در سناریو بدبینانه ”حفظ ظرفیت های تولیدی کشور در صنعت آلومینیوم (از معدن تا محصول نهایی) با هدف پوشش نیازهای داخلی“ به عنوان استراتژی اصلی صنعت و در سناریو خوشبینانه ”پوشش کامل نیازهای داخلی کشور در صنعت آلومینیوم (از معدن تا محصول نهایی) و استفاده حداکثر از پتانسیل صادراتی“ به عنوان محور اصلی استراتژی صنعت آلومینیوم کشور انتخاب شده است.

سناریوی محتمل بالاترین امتیاز و رتبه را با نظر خبرگان در بین سناریوهای صنعت به خود اختصاص داد. این سناریو که با قید ”شرایط تحریم ایران در شرایط رونق جهانی“ مشخص شده، با استراتژی اصلی ”پوشش کامل نیازهای داخلی کشور در صنعت آلومینیوم (از معدن تا محصول نهایی) و استفاده حداکثر از پتانسیل صادراتی“ اهداف کمی آن تدوین شده است. با لحاظ دو افق چشم انداز 1404 و 1409، توسعه زیرساخت های مورد نیاز صنعت آلومینیوم کشور تا سال 1404 هدفگذاری و بعد از آن توسعه و تکامل زنجیره آلومینیوم کشور برنامه ریزی شده است.

رسیدن به اهداف ظرفیت اسمی 1067 هزارتن آلومینیوم اولیه، 1650 هزارتن آلومینا، صادرات بیش از 550 هزارتن شمش و محصول آلومینیومی در سناریوی محتمل صنعت و به عنوان نتایج اولیه اهدف اصلی این طرح قرار گرفته اند. دستیابی به اهداف فوق نیازمند تامین 15800 میلیون کیلووات ساعت، 521 میلیون متر مکعب گاز(فرآیند تولید)، 3300 هزار متر مکعب آب، 2200 مگاوات ظرفیت نیروگاهی، تامین 3800 میلیون متر مکعب گاز (مورد نیز بخش نیروگاهی) و تامین سایر ملزومات صنعت از جمله پترولیوم کُک، آلومینیوم فلوراید و کریولیت خواهد بود. بازه زمانی تحقق این اهداف افق 1409 بوده و برنامه عملیاتی به همواه متولیان اصلی برنامه ها در نتایج این طرح مشخص شده است.

پرواضح است که حصول به اهداف مطالعات کلان ملّی و از جمله مطالعه ای در ابعاد طرح جامع آلومینیوم، مستلزم همراهی ها و همگرایی های تمامی نقش آفرینان ذیربط از مجموعه های سیاست گذار گرفته تا حلقه های اجرایی است و بدون تحقق چنین هم افزایی هایی بی تردید امکانی برای حصول به نتایج مطلوب این طرح وجود نخواهد داشت. از این میان پی ریزی تمهیدات و ایجاد بسترهای لازم به منظور تسهیل مراودات بین الملی اعم از فنی و مالی به نحو برجسته ای در تحقق آرمان های طرح های جامع و از جمله طرح جامع آلومینیوم موثر خواهد بود.

سعید پیرمرادی- مدیر صنایع معدنی ایمیدرو