معدن، یک بنگاه زودبازده نیست

به همین دلیل بهترین زمان برای ارائه پیشنهادات راهبردی و عملی کارشناسان برای وزرا است تا مطمح نظر قرار داده و حتی تیم مدیران خود را بر اساس این نظرات گزینش و چینش کنند. بخش معدن نیز یکی از سه حوزه کاری وزارت صمت، خود شامل بخش‌هایی مانند اکتشاف، استخراج و فرآوری است که بهروز برنا مشاور شرکت تهیه و تولید مواد معدنی در گفتگو با خبرنگار دنیای معدن پیشنهاداتی را برای سرعت بخشیدن به برنامه‌های این حوزه مطرح کرد.

برنا گفت: معادن در دوره جدید می‌توانند به عنوان پیشران اقتصادی، منابع مالی مورد نیاز کشور را تامین کنند از طرف دیگر با ایجاد اشتغال با پراکندگی مناسب در نقاط محروم بار بزرگی را از روی دوش حکومت و دولت بردارند.

مشاور شرکت تهیه و تولید مواد معدنی در ادامه افزود: خوشبختانه در چند سال اخیر دولتها ناچار شده‌اند به بخش معدن توجه بیشتری کنند چراکه نفت ما را کمتر می‌خریدند و تنها بخشی که ‌توانست جایگزین درآمدهای نفتی باشد معدن بود که از این آزمون سربلند بیرون آمد. سرعت شکل گرفتن صنایع معدنی در سال‌های اخیر و اکتشافاتی که در دست انجام است نیز، نویدبخش روزهای خوبی برای بخش معدن کشور است منتها برای اینکه این حرکت شتاب بگیرد معدن باید جایگاه درست خود را در اقتصاد کشور پیدا کند و بیشتر مورد توجه قرار گیرد.

برنا تصریح کرد: بدین معنی که وزارت صمت، وزارتخانه‌ای با گستره وسیعی از خدمات در حوزه‌های تجارت، صنایع و معادن است که مسائل مربوط به دو حوزه نخست بسیار مسائل وقت‌گیری دارند. به همین دلیل آنطور که باید و شاید به بخش معدن درخور جایگاهش توجهی نمی‌شود و اعتبارات مناسبی اختصاص پیدا نمی‌کند.

وی اضافه کرد: از سوی دیگر برای اینکه امور بخش معدن به درستی مدیریت شود نیازمند فرماندهی مشخصی است این در حالی است که معلوم نیست الان مسئول فرآوری مواد معدنی چه ارگان و مدیری است و مسئول اکتشاف دقیقا چه کسی است. همه ارگان‌ها موازی‌کاری انجام می‌دهند در حالی که هزینه‌های موازی کاری را می¬توان صرف توسعه بخشهای مختلف معدن کرد.

مشاور شرکت تهیه و تولید مواد معدنی افزود: از سوی دیگر بخش خصوصی واقعی توان کافی برای انجام اکتشافی تفضیلی مانند ژئوشیمی و کشف و حفاری را ندارد. از این رو به نظر می‌رسد باید بین ارگانها تقسیم کاری صورت بگیرد به طور مثال سازمان زمین‌شناسی مسئولیت شناسایی و پیجویی را به عهده بگیرد، و محدوده‌هایی که کشف می‌کند را به شرکت تهیه و تولید یا ایمیدرو واگذار کند و در ادامه با کمک بخش خصوصی به مرحله صدور گواهی کشف و سپس راه‌اندازی صنایع معدنی‌اش برسد.

برنا گریزی به گذشته و دورانی که معدن وزارت مجزایی داشت زد و گفت: در زمان وزارت معادن و فلزات امور معدنی خیلی راحت‌تر انجام می‌شد و بودجه‌های بهتری به آن اختصاص می‌یافت. درحالی که فقط یک مسئله مانند مرغ کلی وقت و توان وزارتخانه را می‌گیرد اما وقتی روی معدن متمرکز شوند این اتفاق می‌افتد که برای اکتشاف معدن از سطح به عمق می‌روند.

وی افزود: اگرچه اکتشاف با دستگاه‌های قدیمی امکان‌پذیر نیست و نیازمند ارتقای ماشین‌آلات حفاری است، باید ژئوفیزیک کل کشور را پوشش بدهد، درحالی که تنها 20 درصد کشور ژئوفیزیک هوایی صورت گرفته و قطعا نیاز است برای اکتشاف ذخایر پنهان وقت و اعتبار بیشتری بگذارند، حفاری‌ها سرعت‌ بیشتری بگیرد تا ما نتایجش را احساس کنیم و ژئوفیزیک زمینی محدوده‌هایی که ژئوفیزیک هوایی شده نیز انجام شود.

مشاور شرکت تهیه و تولید مواد معدنی تاکید کرد: در ادامه، نیازمند راه اندازی آزمایشگاه‎‌های بیشتری برای آزمایش نمونه‌ها هستیم. بخش فرآوری هم باید توسعه و ارتقا یابد چرا که با روش‌های فعلی، باطله‌های معدنی حاوی ماده معدنی است و به صورت صد در صد مواد معدنی‌اش گرفته نشده است. در باطله‌های مس می‌توان به دنبال مولیبدن، در روی به دنبال کادنیوم و در سرب به دنبال نقره بود که ارزش افزوده محصولات معدنی را بالاتر ببرد. بدیهی است با بودجه‌های فعلی سازمان زمین‌شناسی، نمی‌توان تمامی فعالیت‌های ضروری یادشده را پوشش دهد و اثرات بودجه بخش معدن را قابل لمس کرد.

برنا با اشاره به مواد معدنی که در جهان شناخته شده است ولی در ایران درمورد استخراج و فرآوری آن چندان کاری صورت نگرفته است گفت: می‌توان روی مواد معدنی مانند لیتیوم سرمایه‌گذاری کرد که همه دنیا به سمت آن می‌روند. لیتیوم در پلایه‌ها و در توده‌های نفوذی هگماتیتی کشور وجود دارد و تنها لازمه کار کارشناسی عده‌ای است که نتایج را از شناسایی به پیجویی و بعد به اکتشاف عمومی و بعد از آن اکتشاف تفضیلی هدایت کنند. البته این امر انرژی زیادی می‌خواهد ضمن اینکه تکنولوژی استحصال آن را مانند خاک های نادر که مورد نیاز کشور است به ایران نمی‌دهند و دوست ندارند ایران را در این زمینه با صنایع مدرن آشنا کنند در نتیجه ما باید خود به فکر خودمان باشیم.

وی در پاسخ به خبرنگار دنیای معدن در مورد اینکه چرا در سال‌های اخیر روند تکیه به خصولتی‌ها در همه امور از جمله اکتشاف سرعت گرفته اظهار کرد: بخش خصولتی مایل است از رانت استفاده کند. بخش خصوصی هم کار اکتشاف را به صورت اصولی و اساسی برای محدوده معدنی انجام نمی‌دهد و اصطلاحا دوست دارد لقمه‌خوری کرده و به دنبال قسمتهای راحت و زودبازده برود در حقیقت معدن را به چشم یک بخش زودبازده می¬بینند در حالی که معدن یک بنگاه زودبازده نیست.

برنا مثال زد: الان در معدن میدوک زیر کارخانه ذخیره معدنی وجود دارد و باطله‌های معدنی را روی یک ذخیره دیگر تلنبار می‌کنند در حالی که باید برای رسیدن به آن تا 200 متر باطله‌برداری کنند. یا در سنگان تنها تا 5 متر اکتشاف می‌کنند و کل باطله‌هایش را جایی می‌ریزند که 200 متر پایین‌تر از آن در بخش آبرفتی‌ سنگان، سنگ آهن با کیفیت و ذخیره وجود بالایی دارد.