توسعه پایدار، تغییرات اقلیمی و جایگاه ایران در شاخص جهانی

به گزارش دنیای معدن از روابط عمومی ایمپاسکو، تورج زارع مدیرعامل شرکت تهیه و تولید مواد معدنی ایران در مقاله‌ای به تغییرات اقلیمی در ایران و بر مبنای شاخص جهانی تاب آوری اقلیمی پرداخته است:

تغییرات اقلیمی واقعیتی انکارناپذیر است. افزایش دما، تغییر الگوهای بارش، بالا آمدن سطح دریاها و تشدید رخدادهای طبیعی، امروز نه فقط محیط زیست، بلکه اقتصاد، سلامت و زندگی اجتماعی ما را تهدید می‌کند. کمبود منابع آب، تخریب اکوسیستم‌ها و فشارهای زیست‌محیطی در کنار این روندها، مستقیماً بر آینده کشورها اثر می‌گذارند. در چنین شرایطی، حرکت به سمت توسعه پایدار دیگر انتخابی داوطلبانه نیست، بلکه ضرورتی برای بقای نسل‌های امروز و فرداست. توسعه پایدار فرایندی است که به گونه‌ای نیازهای امروز را برآورده می‌کند که توان نسل‌های آینده برای تأمین نیازهای خود به خطر نیفتد؛ و بر سه بُعد اصلی اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تکیه دارد. نگاهی به نتایج برخی پروژه‌های توسعه‌ای در ایران نشان می‌دهد که بسیاری از این طرح‌ها در عمل پایدار نبوده‌اند؛ چرا که با شتاب‌زدگی و صرفاً برای پاسخ به نیازهای نسل امروز اجرا شده و در این میان، حقوق نسل‌های آینده و ملاحظات زیست‌محیطی نادیده گرفته شده است.

با این حال، هدف ما از طرح این موضوع پیدا کردن مقصر نیست؛ چرا که معتقدیم برای ارزیابی هر تصمیم باید شرایط همان زمان تصمیم‌گیری را در نظر گرفت. چه بسا بسیاری از منتقدانی که امروز زبان به انتقاد گشوده‌اند، اگر در همان شرایط بودند، همان مسیر و تصمیمات را انتخاب می‌کردند. پرسش اساسی اما این است که امروز چه راهی پیش رو داریم و چگونه می‌توانیم از تکرار آن الگوهای ناپایدار جلوگیری کنیم ما بر این باوریم که افتادن در دام مقصر‌یابی یا بازی سرزنش، نه‌تنها امنیت روانی متخصصان را برای اصلاح وضعیت موجود از بین می‌برد، بلکه اعتماد عمومی را نیز خدشه‌دار می‌کند. این در حالی است که حل مسئله تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن بیش از هر چیز نیازمند سرمایه اعتماد عمومی و همکاری همگانی است ما بر این باوریم که افتادن در دام مقصر‌یابی یا بازی سرزنش، نه‌تنها امنیت روانی متخصصان را برای اصلاح وضعیت موجود از بین می‌برد، بلکه اعتماد عمومی را نیز خدشه‌دار می‌کند. این در حالی است که حل مسئله تغییرات اقلیمی و پیامدهای آن بیش از هر چیز نیازمند سرمایه اعتماد عمومی و همکاری همگانی است. سؤال این است که چه باید بکنیم؟ برای آنکه بدانیم چه باید انجام دهیم، نخست باید بدانیم در کجا ایستاده‌ایم. و برای آنکه جایگاه واقعی خود را بشناسیم، ناگزیر باید به شاخص‌های علمی و مدون جهانی نگاه کنیم.

سنجش تاب‌آوری اقلیمی شاخص ND-GAIN

برای آنکه بدانیم در چه موقعیتی هستیم، باید به ابزارهای علمی و معتبر جهانی تکیه کنیم. یکی از مهم‌ترین این ابزارها شاخص ND-GAIN  است؛ شاخصی که توسط دانشگاه نوتردام آمریکا طراحی و از سال ۲۰۱۳ به‌طور منظم به‌روز می‌شود. این شاخص تصویری جامع از توانایی کشورها در مقابله با تغییرات اقلیمی ارائه می‌دهد و به رهبران کمک می‌کند تصمیم‌های خود را نه بر اساس حدس و گمان، بلکه بر پایه داده‌های علمی اتخاذ کنند.  ND-GAIN در حقیقت دو بُعد اصلی را بررسی می‌کند:

آسیب‌پذیری (Vulnerability): نشان می‌دهد یک کشور تا چه اندازه در برابر تهدیدهایی مانند خشکسالی، سیلاب، تغییر الگوهای بارش و فشار بر منابع طبیعی و اکوسیستم‌ها آسیب‌پذیر است. مقیاس آن بین ۰ تا ۱ است؛ ۰ بهترین وضعیت و ۱ بدترین.

آمادگی (Readiness): بیانگر ظرفیت اقتصادی، نهادی و اجتماعی کشور برای جذب سرمایه، استفاده از فناوری و اجرای سیاست‌های سازگارانه است. این شاخص نیز بین ۰ تا ۱ محاسبه می‌شود، با این تفاوت که هرچه عدد بزرگ‌تر باشد وضعیت کشور بهتر است.

اما این دو بعد کلی خودشان از زیرشاخه‌های مهمی تشکیل شده‌اند:

 زیرشاخه‌های آسیب‌پذیری (۶ حوزه): غذا، آب، سلامت، خدمات اکوسیستم، مسکن انسانی و زیرساخت‌ها. اینها نشان می‌دهند که تغییرات اقلیمی چگونه بر امنیت غذایی، منابع آبی، سلامت عمومی، اکوسیستم طبیعی، تاب‌آوری شهرها و شبکه‌های حیاتی کشور اثر می‌گذارند.

 زیرشاخه‌های آمادگی (۳ حوزه): اقتصادی، حکمرانی و اجتماعی. اینها بیانگر ظرفیت کشور در جذب سرمایه، کیفیت نهادها و سیاست‌گذاری، و همچنین سطح آموزش و سرمایه انسانی برای پاسخ به بحران‌ها هستند.

ترکیب این ۹ حوزه، تصویری دقیق از نقاط ضعف و قوت هر کشور می‌سازد. بنابراین وقتی از عددی مثل «۰.۳۷۶ آسیب‌پذیری» یا «۰.۳۴۱ آمادگی» برای ایران صحبت می‌کنیم، این مقادیر نتیجه جمع‌بندی ده‌ها شاخص جزئی‌تر در این زیرشاخه‌ها هستند.

امتیاز کلی کشورها سپس به بازه ۰ تا ۱۰۰ تبدیل می‌شود تا مقایسه آسان‌تر باشد. به همین دلیل، ND-GAIN  به نوعی قطب‌نمای جهانی برای سنجش تاب‌آوری اقلیمی کشورها شناخته می‌شود؛ ابزاری که هم برای سیاست‌گذاران ملی و هم برای شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ اهمیت دارد. چرا که بدون شناخت جایگاه واقعی خود در این نقشه جهانی، امکان طراحی راهبردهای درست برای آینده وجود نخواهد داشت.