معادن؛ عامل گسترش بیابان در نطنز / نابودی طبیعت در ازای هیچ!

دنیای معدن: اعظم ذوالفقاری منظری؛* فعالیت معادن در ارتفاعات نطنز چند سالی است شدت بیشتر گرفته است. نقشه‌های هوایی گواه آن است که فعالیت معادن نه تنها عرصه قانونی مراتع را تحت تأثیر قرار داده حتی در برخی نقاط بیخ گوش شهر‌ها و روستا‌ها فعالیت می‌کنند. یا نمونه دیگری از فعالیت عجیب معادن در نطنز، می‌توان به احداث یک استخر بزرگ در کنار مسیر قنات اشاره کرد که آب این قنات در کشاورزی استفاده می‌شود.  

معادن در نطنز نه تنها به حریمی خارج از مجوز‌های خود تجاوز کرده اند، حتی در بهره برداری هم از مقدار تعیین شده فراتر رفته اند. در واقع مشاهدات اهالی این شهرستان گواه آن است که برخی معادن برداشت بی رویه از سنگ‌های معدنی دارند این نظر وقتی مستحکم‌تر می‌شود که بدانیم نهاد‌های دولتی و نظارتی باسکول‌هایی برای اندازه گیری میزان سنگ خروجی از این معادن، نصب نکرده اند!

آنچه در ارتفاعات کرکس و اطراف نطنز رخ می‌دهد، از سوی برخی فعالان معدنی و مدیران وزارت صنعت، معدن و تجارت، از جهت تولید پول و خرید ارز توجیه پذیر می‌شود، در حالیکه آمار‌هایی نشان نمی‌دهند که معادن توانسته باشند باری از روی دوش نفت بردارند. 

 

مسئولان بی‌مسئولیت

پیگیری های خبرگزاری دانشجو برای حضور یکی از مسئولان استانی یا وزارتخانه ای که باید پاسخگوی سوالات مردم باشند، تقریبا بی نتیجه ماند. در برنامه بیست و چهارم دادستان مطرح شد که کمیلی، مدیرکل سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان وعده شرکت معاون معدنی این سازمان در برنامه دادستان و پاسخگویی به سوالات مردم را داده است. البته سرجوقیان، معاون معدنی این سازمان، طی این چند هفته از سمت خود کنار گذاشته شده، با این حال کمیلی هم برای شرکت در برنامه تمایل نشان نداد. خبرنگار ما علاوه بر پیگیری از خود کمیلی، تلاش هایی برای دعوت ایشان از طریق روابط عمومی این سازمان کرد که بی نتیجه ماند. مدیر روابط عمومی سازمان صنعت، معدن و تجارت اصفهان به خبرنگار ما گفت درباره این موضوع اخبار زیادی منتشر شده به همان اخبار مراجعه کنید! 

دادستان استان اصفهان هم حاضر به حضور در برنامه نشد به این دلیل که موضوع این معادن مربوط به خارج از شهر اصفهان است و بهتر آنکه رئیس کل دادگستری استان به سوالات مردم پاسخ دهد؛ تلفن دفتر آقای رئیس کل، در چندین بار تماس خبرنگار ما مشغول بود!

ما سراغ وزارت صنعت، معدن و تجارت هم رفتیم. حمیدی، مدیر بهره برداری معادن این وزارتخانه، اصلی ترین و مستقیم ترین مسئولی است که درباره موضوع فعالیت معادن در نطنز می تواند پاسخگوی مردم باشد که پیگیری خبرنگار ما برای حضور ایشان در برنامه هم به نتیجه نرسید!

در برنامه این هفته دادستان، میزبان مطالبه گران شهرستان نطنز بودیم که موضوع فعالیت معادن را از جنبه‌های دیگری مطرح کردند.

 

کرکس؛ مانع اصلی گسترش بیابان 

حمیدرضا رضایی نیا، عضو شورای روستای اوره و مطالبه گر حوزه محیط زیست در این برنامه با اشاره به اینکه معادن نباید در مناطق حفاظت شده فعالیت کنند، اظهار می‌کند: کوهستان کرکس به عنوان سدی است که از ورود گرمای بیابان به منطقه جلوگیری می‌کند.

او توضیح می‌دهد که کوهی در نطنز وجود دارد به اسم ورسپی که در حال حاضر ۶ معدن مشغول بهره برداری از این کوه هستند. کارکرد ورسپی این است که اجازه ندهد گرمای بیابان به کوه کرکس نفوذ کند تا برف‌ها دیرتر آب شوند. این موقعیت خاصی است که لزوم حفظ این طبیعت را بیشتر می‌کند.

به اعتقاد رضایی نیا، زاینده رود منبع اول تأمین آب در اصفهان نیست؛ منبع اول کوه کرکس است، چون زاینده رود از دو استان دیگر به اصفهان می‌آید و در نهایت به باتلاق گاوخونی می‌ریزد.

او می‌گوید: کوه نتیجه چرخه میلیاردساله طبیعت است. در قله کرکس کوه فسیل‌های موجوداتی کشف شده که کف اقیانوس زندگی می‌کرده اند. این امر نشان می‌دهد که اینجا قبلا اقیانوس بوده است. به همین دلیل می‌گوییم که نطنز و اطرافش نه تنها برای گردشگری که برای مطالعه و پژوهش باید حفظ شوند.

عضو شورای روستای اوره به ضرب الاجل یک ماهه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به معادن اشاره می‌کند و می‌گوید: هنوز یک ماه تمام نشده، اما در این مدت هم ما تغییری را ندیدیم.

او به این نکته اشاره می‌کند که روستای اوره با چهار کیلومتر مربع، ۱۶ معدن دارد که این معادن باتوجه به تفاهم نامه سازمان صنعت، معدن و تجارت اصفهان و اداره کل حفاظت محیط زیست این استان، باید تا سال ۹۹ تعطیل می‌شدند. درحالیکه سه معددن مجوز بهره برداری خود را یکی در سال ۱۵۰۴ و دیگری تا ۱۴۱۰ تمدید شده است.

 

نابودی طبیعت در ازای هیچ! 

غلامرضا علیرحیمی، عضو شورای شهر نطنز در این برنامه دادستان توضیح می‌دهد که در برنامه آمایش سرزمینی توسعه نطنز به صورت گردشگری درنظر رفته شده است. این شهرستان هزار و ۷۰۰ اثر تاریخی، ۱۴۰ اثر تاریخی ثبت شده و مناطق و منابع طبیعی و بکر دارد که می‌تواند این شهر را پذیرایی هزاران گردشگر داخلی و خارجی کند. همانطور که اکنون این شهرستان سومین شهر مقصد گردشگران در استان اصفهان است. این جاذبه به دلیل زیبایی‌های طبیعی در کنار کویر ایجاد شده است.

علیرحیمی می‌گوید: فعالیت معادن در نطنز بیش از سه دهه است که آغاز شده، قبل از آن شاید معادن دیگری مانند معادن خاک‌های صنعتی، حتی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی بوده است. اما معادن سنگ از اواخر دهه ۷۰ شروع به کار کرده اند.

او با اشاره به اینکه از دوره اول شورا‌های اسلامی شهر و روستا، مقابله با معادن شروع شده، می‌گوید: مکان تاریخی زیبایی به نام «گنبد باز» بر فراز کوهی در کنار نطنز واقع شده است. برای این منطقه مجوز بهره برداری معدن صادر می‌شود که با استقامت مردم، آن معدن در سال ۸۳ یا ۸۴ تعطیل شد، اما مناطق دیگر نطنز مورد غارت قرار گرفته است.

علیرحیمی ظرفیت درآمدزایی معادن در نطنز را ناچیز می‌داند و می‌گوید: هویت نطنز تاریخی و طبیعی است. یعنی مهم است که از دخالت هر عاملی که منجر به از بین رفتن محیط زیست، منابع طبیعی، مناطق تاریخی و حتی وحوش منطقه می‌شود، جلوگیری کرد.

او ادامه می‌دهد: در دامنه کرکس ۴۰۰ گونه جانور ثبت شده است. اگر این موارد از دست برود، دیگر قابل جبران نیست. نباید این تخریب‌ها به بهانه بهره برداری از معدن صورت گیرد. شاید بگوییم که مخالفت با استخراج معدن، بحث منطقی نباشد، اما در مناطقی که معدن در منظر شهر و روستا، کنار مزارع و خانه‌های مردم، برداشت سنگ منطقی نیست.

نکته مهمی که عضو شورای اسلامی شهر نطنز به آن اشاره می‌کند این است که اولین برداشت‌های از کوهستان‌های اطراف نطنز با استفاده از انفجار بوده است که اثرات تخریب زیادی به جای گذاشت.

او می‌گوید که نطنز بیش از ۳۰۰ قنات دارد که انفجار‌های معادن باعث شد که آبریز‌های زیرزمینی جابه جا شوند و قنات‌های زیادی خشک شده و به تبع آن بسیاری از مزارغ و باغات از بین رفتند.

علیرحیمی موضوع اشتغال معادن را هم مطرح می‌کند و می‌گوید: نطنز توسعه صنعتی خوبی داشته است. به طوری که کارخانه‌های این شهرستان کمبود نیروی کار دارند. از طرف دیگر معادن نقش بسیار کمی در توسعه منطقه داشته اند.