رنج معدن کاران یا معدن داران ؟

به گزارش دنیای معدن، نزدیک به ۱۰ هزار معدن در کشور وجود دارد که تقریباً نیمی از آن ها فعال هستند؛ بیش از ۹۰ هزار نفر در این معادن مشغول به کار بوده که هر سال بر تعداد این افراد افزوده می شود. نکته قابل تأمل آن است که از میان این جمعیت، تعداد زیادی در معرض حوادث معدنی گزارش شده ای قرار دارند که هر سال هم بر میزان آمار این فعالان و تلف شدگان ناشی از فعالیت های معدنی افزوده می شود.

کارگرانی که گاه در عمق ۴۰۰ متری زمین با اکسیژن کم و انفجارهای متعدد فعالیت می کنند و انتظار می رود در برابر چنین شغل پرخطری از دستمزد و تسهیلات مناسبی برخوردار باشند در حالی که خلأهای قانونی، قوانین متعدد و گاه متناقض این بخش، بی عدالتی زیادی را برای این فعالان رقم زده است. هر بار هم وعده هایی برای بهبود شرایط این کارکنان ارائه شده است اما به نظر می رسد وضعیت کارگران معادن زیرزمینی پیچیده تر از آن است که با چنین اظهاراتی سامان یابد.

در طرف دیگر معدن دارانی قرارگرفته اند که آن ها نیز نسبت شرایط موجود شاکی هستند. بر اساس آمار ارائه شده از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت، ۴۳ درصد از معادن کشور غیرفعال اند که دلیل ایجاد چنین شرایطی به نبود مطالعات علمی و برنامه ریزی صحیح، نبود انتخاب ماشین آلات مناسب و روش استخراج نامناسب، ایجاد ضایعات نامتعارف، نبود فناوری جدید و نرخ تمام شده بالا، عدم حضور فعال در نمایشگاه بین المللی، تنگناهای مالی، فقدان مدیریت اطلاعات و مدیریت سنتی بازمی گردد.

بر این اساس لازم است گامی قوی تر و جدی تر از سوی مسئولان این حوزه در راستای رفع مشکلات معدن داران و معدن کاران برداشته شود.

چالش های معدن کاران

کار سنگین، ایجاد آسیب های شغلی، حقوق و مزایای ناکافی و… از جمله مهم ترین مشکلاتی است که کارگران معدن با آن دست و پنجه نرم می کنند و در این بین نیز نمی توان از بروز بیماری هایی که به واسطه این شغل برای کارگران این بخش به وجود می آید غافل بود.

رضا عامری که از فعالان معدن است در رابطه با مشکلات معدن کاران به خبرنگار ایمنا می گوید: ایران از کشورهایی است که تقریباً اغلب استان های آن دارای معدن هستند و چرخش این معادن، توسط معدن کارانی انجام می گیرد که در حین فعالیت با حوادث بسیاری روبرو می شوند که گاه جانی و غیرقابل جبران است. از ریزش صخره گرفته تا آتش سوزی، انفجار، سقوط، محبوس شدن، کمبود اکسیژن و… که رخداد هر کدام از این موارد، برای معدن کاران دور از انتظارشان نیست.

وی ادامه می دهد: حال کارگری که با چنین شرایط سختی مجبور به فعالیت است، چگونه و با چه انگیزه ای با دستمزد اندک و نبود حمایت های لازم به کار خود ادامه دهد؟ آیا لازم نیست نگاهی بهتر به این بخش شود؟ یکی از درخواست های مهم این فعالان، بازنشستگی با ۱۵ سال سابقه است؛ زیرا شغل سنگین و پرخطری است که فعالیت بیش از این میزان، بسیار سخت و دشوار است. از این رو به کرات، چنین تقاضایی شده اما توجهی نبوده است.

فعال دیگری نیز در این باره به خبرنگار ایمنا می گوید: معمولاً از مشکلات معدن داران سخن گفته می شود و معدن کاران در حاشیه قرار دارند در حالی که اگر این افراد نباشند استخراج یک معدن چگونه انجام می گیرد. توجه به سلامت کارگران معادن در حد پایینی قرار دارد. کمبود امکانات و تجهیزات لازم و نبود ایمنی برای فعالان باعث آسیب فراوان به سلامتی آن ها می شود. در صورتی که خدمات درمانی ناچیزی هم برای ما در نظر گرفته نمی شود.

وی ادامه می دهد: مشکلاتی چون ارتعاش صدا و وجود رطوبت در برخی از معادن باعث بیماری هایی می شود که درمان آن پرهزینه و حتی برخی از مواقع غیرقابل جبران است. البته آن کارگرانی که در معادن زغال سنگ مشغول به فعالیت هستند شرایط بسیار دشوارتری دارند. زیرا معمولاً ارتفاع سقف در چنین معادنی پایین است و افراد به طور خمیده کار می کنند که اختلالات زیادی برای زانو، گردن و کمر آن ها به وجود می آید.

این فعال می گوید: این شرایط در حالی وجود دارد که همان حداقل دستمزدها هم با تأخیر واریز می شود. اگرچه کارگران معادن به دلیل سختی زیاد شغلی، باید از حقوق بیشتری برخوردار باشند ولی نه تنها این چنین نیست بلکه از امنیت شغلی هم برخوردار نیستند.

گلایه های معدن داران

گفتنی است رنج معدن کاران یک سوی ماجراست و خاموشی و رکود معادن ایران هم در سوی دیگر قرار دارد. بسیاری از مسئولان و مدیران معادن همواره هزینه های بالای معدن کاری و نبود حمایت های دولت در تأمین منابع مالی مورد نیاز فعالیت های معدنی را یکی از دلایل تعطیلی و رکود معادن به ویژه معادن کوچک مقیاس مطرح کرده اند. همچنین دست اندازهای متعدد در مسیر دریافت وام و تسهیلات بانکی از دیگر گلایه های فعالان معدنی است. در حالی که امروزه بخش معدن کشور نیازمند وجود دیدگاهی بنیادین در اصلاح ساختار و رویکردهای حمایتی از سوی دولت است.

رویکرد پشتیبانی از صاحبان معادن و گسترش تسهیلات مختلف از جمله منابع مالی برای فعالیت های معدنی باید بیش از پیش در سازمان های دولتی پررنگ شود و البته طرح فعال سازی معادن نیز که اخیراً موردبحث قرار داشته در این مسیر کمک کننده به نظر می آید.

شهرام مبصر، رئیس سازمان نظام مهندسی معادن اصفهان در رابطه با طرح فعال سازی این معادن به خبرنگار ایمنا می گوید: در این سال های اخیر تحریم ها بر فعالیت معادن به خصوص کوچک مقیاس ها تأثیر داشته است. عدم صادرات برخی از مواد معدنی ناشی از شرایط تحریم، افت کیفیت مواد معدنی و نبود واحدهای فرآوری، معادنی را به تعطیلی رساند و قرار است در برنامه ای که برای احیای معادن در نظر گرفته شده به آن ها پرداخته شود.

وی ادامه می دهد: با توجه به کیفیت مطلوب مواد معدنی اغلب معادنی که در مناطقی چون اصفهان قرار دارند اگر شرایط مناسب برای احیای آن ها و از سر گیری فعالیتشان فراهم شود، ارزآوری بالایی خواهند داشت. فعال بودن معادن در وهله نخست به شرایط عرضه و تقاضا وابسته است. در واقع عرضه تعیین کننده فعالیت و میزان تقاضایی است که برای بهره بردار وجود دارد و در شرایط مساوی کیفیت ماده معدنی تعیین کننده انتخاب متقاضی برای معدن است.

رئیس سازمان نظام مهندسی معدن در رابطه با مشکلات بخش معدن و راهکارهای حل این چالش ها اظهار می کند: افزایش قیمت ماشین آلات، استخراج و موانع تأمین مواد اولیه، عدم تناسب عرضه و تقاضا، تحریم ها و سو مدیریت ها از عمده ترین مشکلات محسوب می شود. به علاوه مغفول ماندن پتانسیل های علمی افراد و عدم استفاده از توانمندی افراد تحصیل کرده ای که در داخل کشور وجود دارد از چالش های بسیار مهم است.

مبصر خاطرنشان می کند: می توان با سپردن کار به معدن کار واقعی، تأمین ماشین آلات معدنی توسط ایجاد یک سندیکای متخصص و عدم دخالت بخش هایی که دولتمردان را تحت تأثیر قرار داده، بخش زیادی از این موانع را برطرف نمود. قطعاً ایجاد شرایط مطلوب برای معادن، در بهبود روند فعالیت کارگران این بخش نیز تأثیر بسزایی خواهد داشت.

گزارش از: نفیسه زمانی نژاد، خبرنگار اقتصادی ایمنا