تحلیلی از چالش‌‌‌ها، محدودیت‌ها و عوامل موثر بر توسعه پایدار صنعت فولاد
دنیای معدن: طبق آخرین نتایج طرح جامع فولاد، چالش‌‌‌ها، محدودیت‌ها و عوامل موثر بر توسعه متوازن و پایدار این صنعت بررسی شد.
به گزارش دنیای معدن، طبق آخرین نتایج طرح جامع فولاد، چالش‌‌‌ها، محدودیت‌ها و عوامل موثر بر توسعه متوازن و پایدار این صنعت بررسی شد.
بر اساس این گزارش، صنعت فولاد طی سال‌های گذشته رشد قابل‌توجهی در ظرفیت‌سازی، تولید و تجارت داشت. به گونه‌‌‌ای که با حفظ رتبه دهم تولید در جهان ۴.۵ درصد از تولید ناخالص ملی را به خود اختصاص داد. این در حالی است که متوسط این میزان در جهان معادل ۱.۵درصد است.
همچنین رشد اقتصادی کشورها و توسعه فعالیت‌‌‌های عمرانی و صنعتی با تولید و مصرف این محصول استراتژیک رابطه مستقیم دارد. در راستای ثبات و توسعه پایدار این صنعت باید محدودیت‌ها و چالش‌‌‌هایی که در مسیر رشد قرار گرفته شناسایی و برای رفع آنها برنامهریزی شود تا با انجام اقدامات لازم وضعیت بهتر مشاهده شود.
افق پیش‌رو
وضعیت طرح‌‌‌ها در افق ۱۴۱۰ معادل ۶۵ میلیون تن ظرفیت تولید فولاد، ۸۰ میلیون تن ظرفیت تولید آهن اسفنجی و... نشان از مازاد ظرفیت خارج از توازن زنجیره فولاد دارد. عدم‌کنترل صدور مجوزها با توجه به کسری ماده اولیه، انرژی، زیرساخت، مشکلات صادرات، کاهش مصرف داخل، مکان‌یابی نامناسب و... می‌‌‌تواند به کاهش نرخ بکارگیری از ظرفیت و پایین بودن بهره‌‌‌وری، اتلاف منابع ملی و سرمایه‌گذاری انجام‌شده در شرکت های معدنی و فولادی منجر شود (سرمایه‌گذاری احداث واحدها با در نظر گرفتن طرحهای مازاد بر توازن زنجیره معادل ۷میلیارد یورو برآورد می‌شود).
در این خصوص لازم است کنترل صدور مجوزها و هدایت سرمایه‌گذاری‌‌‌ها توسط متولیان امر و مسئولان وزارت صنعت صورت پذیرد. همچنین در جهت ادغام شرکت ها، مشارکت و سهامداری در جهت ایجاد ظرفیتهای بهینه اقتصادی در مکان‌‌‌های مناسب به جای احداث شرکت جدید اقدام لازم به عمل آید و توسعه کمّی فولاد به توسعه کیفی تبدیل شود.
عوامل توسعه پایدار
سرمایه‌گذاری و توسعه در حوزه زیرساخت و انرژی طی سال‌های گذشته بسیار عقب‌‌‌تر از سرمایه‌گذاری در احداث شرکت های فولادی بود. از مهم‌ترین عوامل توسعه پایدار صنعت، رفع محدودیت‌ها و چالش‌‌‌های انرژی و زیرساخت در مسیر تولید است که با توجه به مازاد ظرفیت ایجادشده تا افق ۱۴۱۰ بالغ بر ۱۴میلیارد یورو سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت و انرژی نیاز خواهد بود.
با توجه به کاستی‌‌‌های سرمایه‌گذاری انجام‌شده توسط متولیان امر در امر توسعه زیرساخت و انرژی که طی سال‌های گذشته وجود داشته، شرکت های معدنی و فولادی جهت تولید و توسعه پایدار در این حوزه‌ها ورود کرده و سرمایه‌گذاری در این حوزه را آغاز کردند. توسعه نیروگاه، شیرین‌‌‌سازی و انتقال آب، توسعه مسیر ریلی و... از اقدامات موثری است که در حال انجام است و اخیرا نیز مطالعات و مهندسی جهت سرمایه‌گذاری در حوزه‌های میادین گازی جنوب ، ذخیره‌سازی گاز در فصول سرمایه و تزریق هیدروژن به واحدهای احیا، آغاز شده است.
چشم‌انداز معدن‌کاری
از محدودیت‌های اصلی که در آینده در پایداری این صنعت اثر‌گذار است، تامین ماده اولیه خواهد بود. در این خصوص لازم است معدن‌کاری فرا سرزمینی، استفاده از سنگ‌آهن‌‌‌های باطله، کم‌عیار و هماتیت، توسعه اکتشافات در عمق، احیا و توسعه معادن کوچک‌مقیاس، تامین ماشین‌آلات و تجهیزات در معادن، معدن‌کاری دیجیتال، استفاده بیشتر از بازیافت آهن قراضه و... در برنامه معادن و صنایع معدنی قرار گیرد. البته شرکت های معدنی اقدامات موثری در این خصوص انجام دارند که در نمودار تحلیل وضعیت ذخایر سنگ‌‌آهن و عمر معادن بعد از سال ۱۴۰۴ نشان داده شده است.
مصرف سرانه
بررسی روند مصرف سرانه طی سال‌های گذشته نشان می‌دهد در بهترین حالت در افق ۱۴۰۴، مصرف ظاهری فولاد معادل ۲۲میلیون تن خواهد شد که در مقایسه با ظرفیت‌سازی‌‌‌های انجام‌شده فاصله قابل‌توجهی خواهد داشت. در کشورهای توسعه‌یافته سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی محرک اصلی کانون های اصلی مصرف (صنعت، ساختمان، زیرساخت و...) خواهد بود و این کشورها برنامه تولید فولاد را براساس نیاز و اولویت مصرف داخل تنظیم می‌کنند.
در ایران پیش‌بینی می‌شود با سرمایه‌گذاری خارجی و رفع تحریم‌ها تا افق ۱۴۱۰ معادل ۲۶ میلیون تن مصرف داخلی وجود خواهد داشت که در مقایسه با ظرفیتهای مازاد ایجادشده معادل ۶۷ میلیون تن، باید این فاصله از طریق صادرات کنترل و مدیریت شود که امری دشوار خواهد بود.
مازاد تولید
با توجه به مازاد ظرفیتهای ایجادشده و محدویت مصرف داخل، رصد و توسعه بازارهای صادراتی، تحلیل رقبا و تعامل با کشورهای هدف صادراتی امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. همچنین کشور‌‌‌هایی که هدف صادراتی ایران بودند، بعضا برنامه توسعه فولاد داشته و حتی برنامه صادرات نیز خواهند داشت (مانند کشورهای حاشیه خلیج‌فارس). کشوری مثل هند هم برنامه گسترده صادراتی دارد که در آینده از رقبای اصلی ایران خواهد بود.
لزوم رونق ارتباطات جهانی
تولید و صادرات محصولات دارای ارزش‌افزوده بالا و تنوع تولید گریدهای محصولات فولادی از عوامل موثر بر توسعه پایدار این صنعت خواهد بود. حدود ۸ درصد از ظرفیت ۶۷ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۱۰ می‌‌‌تواند به تولید محصولات دارای ارزش‌افزوده بالا، آلیاژی و... اختصاص یابد (میانگین تولید فعلی این محصولات در ایران حدود ۳ تا ۴ درصد است). در این بخش برنامههای توسعه شرکت ها در حال برنامهریزی و انجام است.
تامین مالی
برنامهریزی برای تامین منابع مالی به‌منظور اجرای طرحهای معدنی و فولادی و حوزه زیرساخت و انرژی از طریق بازار سرمایه و روش‌های نوین تامین منابع مالی از اقدامات موثر در این صنعت است. همچنین شرکت‌های سرمایه‌گذاری پروژه محور اقدامات موثری در دست انجام دارند.
فناوری تولید
بروز آوری فناوری تولید، افزایش بهره‌‌‌وری در شرکت های موجود، افزایش نرخ بکارگیری ظرفیتهای موجود، بومی‌‌‌سازی و توسعه داخل از موارد اصلی است که مورد توجه ذی‌نفعان این صنعت قرار گرفته است.
کمبود انرژی ؟
با توجه به کسری انرژی، زیرساخت و مشکلات موجود، پیش‌بینی می‌شود عدم توازن تولید و مازاد در حلقه‌های زنجیره فولاد در سال‌های آتی نیز همچنان ادامه خواهد داشت. برای مثال مازاد گندله وجود دارد اما با توجه به حجم قابل‌توجه طرحهای در دست اجرای واحدهای احیای مستقیم در سال‌های آتی مازاد آهن اسفنجی وجود خواهد داشت.
این تولیدات باید از طریق توسعه مصرف داخل در بخش پایین‌دست زنجیره و مازاد بر آن از طریق صادرات مدیریت شود. صادرات در حلقه‌های پایین‌دست و محصولات فولادی زنجیره فولاد ارزش‌افزوده و ارزآوری بیشتری خواهد داشت. این امر از طریق بروز آوری قوانین، دستورالعمل‌ها، عوارض صادراتی و... قابل کنترل خواهد بود.
فولاد سبز
استفاده از هیدروژن و تولید فولاد سبز در جهت رعایت ملاحظات محیط زیستی و کاهش مصرف انرژی در برنامه شرکت های فولادی قرار گیرد. از سوی دیگر در این حوزه مطالعات اولیه توسط شرکت های برخوردار فولادی در حال انجام است.
همکاری با نهادهای علمی
استفاده از فرصت‌‌‌های انقلاب صنعتی چهارم و پنجم (تحول دیجیتال و...) با همکاری مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی در دست انجام است. همچنین در حوزه‌های مختلف آموزش‌‌‌های لازم و مطالعات انجام شده و در مرحله پیگیری است. در راستای پایش برنامه‌‌‌ها و اهداف متولی‌‌‌گری با ضمانت اجرایی و تعامل با انجمن‌‌‌های تخصصی توسط ستاد زنجیره فولاد الزامی خواهد بود.
با توجه به گستردگی برنامه‌‌‌ها و رفع چالش‌‌‌ها و محدودیت‌های صنعت فولاد، افق چشم‌انداز ۱۴۰۴ دیگر جوابگوی نیازهای این صنعت نخواهد بود و لازم است افق چشم‌انداز جدید تعریف و برنامههای عملیاتی میان و بلندمدت تهیه و پایش شود.
دیدگاهتان را بنویسید